آده قَلْعه، يا آطه قلعه، جزيره‌اي كوچك و ترك‌نشين در بستر رود دانوب، در 4 كيلومتري گذرگاه دميرقاپو (دروازة آهني). اين جزيره به مناسبت نزديكي به شهر اورسوايا اورشوا كه در ساحل دانوب واقع است اكنون به همين نام خوانده مي‌شود و متعلق به دولت روماني است. مساحت آدا قلعه 2 هكتار و ارتفاع آن از سطح دريا 48 متر است و 700 تن جمعيت دارد كه در 150 خانوار زندگي مي‌كنند و همه مسلمانند (ترك آنسيكلوپديسي، اسلام آنسيكلوپديسي).
تركها در آغاز قرن 9ق/15م به اين جزيره آمدند و در آن مستقر شدند. در اواخر همين قرن قلعه‌اي در آنجا بنا نهادند و بدين‌سان ضمن برقراري امنيت گذرگاه موفق شدند كه در برابر هجوم صربها و ساير بيگانگان از خود دفاع كنند (همانجا)، با اين همه در قيام صربها برضد سلطه عثماني (1230ق/1815م) رجب آغا، نگهبان قلعه اعدام گرديد (جودت، 9/129؛ قاموس الاعلام). در پي اعطاي خودمختاري به صربستان در سال 1246ق/1830م و خروج سربازان ترك از اين منطقه، علي‌رغم آنكه رابطة مستقيم آن با سرزمين عثماني قطع شده بود، همچنان در حاكميت آن دولت باقي ماند (اسلام آنسيكلوپديسي). اگرچه به موجب عهدنامة اَياستفانوس (1295ق/1878م) تخلية جزيره پيش‌بيني شده بود، ولي به سبب آن كه اين جزيره در نقطة مرزي ميان امپراتوري اتريش ـ مجارستان و پادشاهي روماني قرار داشت، مدتها سرنوشت آن به فراموشي سپرده شد و حاكميت دولت عثماني بر آن همچنان ادامه يافت. اين جزيره پس از جنگ جهاني اول، طبق مفاد معاهدة تريانون به دولت روماني واگذار گرديد و دولت جمهوري تركيه نيز در سال 1341ق/1923م، به موجب عهدنامة لوزان آن را به رسميت شناخت (ترك آنسيكلوپديسي). اهالي آنجا با كشت توتون، قايق‌راني بر روي دانوب و خدمت به جهانگرداني كه از اين منطقه بازديد مي‌كنند، امرار معاش مي‌نمايند. يك مدرسه و يك مسجد نيز در آنجا وجود دارد.

مآخذ: اسلام آنسيكلوپديسي؛ ترك آنسيكلوپديسي؛ جودت، احمد، تاريخ، مطبعه عثمانيه، استانبول، 1309ق؛ سامي، شمس‌الدين، قاموس الاعلام (تركي).
بخش جغرافيا